خواب پریشی (پاراسومنیا، Parasomnia)

پاراسومنیا یا خواب پریشی نوعی از اختلالات خواب به صورت حرکات، رفتارها، احساسها، تجربیات، پاسخها و گفتارهای غیر طبیعی است که در زمان خواب یا به خواب رفتن یا هنگام بیدار شدن از خواب اتفاق می افتد.

اهمیت پاراسومنیاها در آنجاست که علاوه بر اختلال در خواب خود فرد ممکن است خواب اطرافیان را هم مختل کرده و منجر به آسیب به خود یا اطرافیان شده و حتی مشکلاتی از نظر قانونی برای فرد به وجود آورد.

‌نکته مهم در پاراسومنیاها تشخیص آنها و افتراق آنها از سایر اختلالات خواب خصوصا تشنج های هنگام خواب است.

خواب پریشی می تواند اولیه و ناشی از نقص در عملکرد سیستم تنظیم کننده خواب و بیداری یا ثانویه به سایر اختلالات خواب و مشکلات جسمی مثل آپنه خواب، تشنج، ریفلاکس معده،... باشد.

پاراسومنیاها را به دو دسته اصلی و براساس مرحله ای از خواب که این اختلال تظاهر می یابد (خواب Non REM یا خواب REM) تقسیم بندی می کنند.

پاراسومنیاهای مرتبط با خواب بدون حرکات سریع چشمی (خواب Non REM) در دوران کودکی بیشتر رخ داده و سابقه فامیلی بسیار موثر است، شامل ؛

۱ - بیداری در وضعیت سردرگمی ( confusional arousal): 

فرد در اوایل شب و به طور ناگهانی از خواب عمیق بیدار شده و در رختخواب نشسته و در حالیکه به محرکها و اطرافیان پاسخ مناسب نداده به روشی بسیار عجیب و گیج کننده عمل میکند، سپس می خوابد و فردا صبح هم چیزی به یاد نمی آورد.

۲ - راه رفتن در خواب ( sleep walking ):

 شامل بیرون آمدن از رختخواب و راه رفتن در مرحله عمیق خواب و در نیمه اول خواب است، فرد آگاهی به این رفتارش نداشته و ارتباطی با اطرافیان برقرار نمی کند. بیدار کردنش مشکل بوده و ممکن است منجر به آسیب شود. اگر بیدارش نکنیم صبح روز بعد چیزی به یاد نمی آورد. 

۳ - وحشت شبانه (sleep terror ):

 فرد با ترس شدید و فریاد از خواب عمیق در نیمه اول خواب بیدار شده و تپش قلب، تندی تنفس و تعریق دارد، در حالیکه گیج است و به اطرافیان پاسخ نداده، بیدار کردن او در این حالت سخت است، سپس مجددا به خواب رفته و صبح روز بعد هم چیزی به یاد نمی آورد.

پاراسومنیاهای مرتبط با خواب با حرکات سریع چشمی (خواب REM) در نیمه دوم خواب شایعتر بوده و شامل؛ 

 ۱ - اختلال رفتاری خواب REM یا RBD:

 این اختلال خطرناک خواب که در سن بالا شایعتر است باعث می شود فرد هنگام خواب رویاهای زنده ببیند و در پاسخ به رویای خود لگد بزند ، مشت بزند،..و منجر به آسیب خود و اطرافیان شود. RBD ممکن است پیش درآمد بیماریهای مغزی مثل پارکینسون باشد.

۲ - فلج خواب ( sleep paralysis ):

فلج خواب یک وضعیت خوش خیم اما وحشت آور است که فرد هنگام بیدار شدن از خواب متوجه عدم توانایی در حرکت بدن می شود که چندثانیه یا چند دقیقه طول می کشد و ممکن است همراه با توهمات باشد.

۶ - کابوس شبانه ( nightmare ):

 رویاهای ترسناک مکرر که منجر به احساس ترس، وحشت و اضطراب در فرد همراه با تپش قلب، تنفس تند، تعریق و بیداری ناگهانی میشود و ادامه خواب فرد را سخت می کند. فرد می تواند رویای ترسناک خود را به خوبی به یاد آورد.

اختلال خوردن مرتبط با خواب، شب ادراری، صحبت کردن در خواب، توهمات خواب هم جزو دسته پاراسومنیاها می باشند.

در مواردی که پاراسومنیا غیر تیپیک، مکرر یا با خطر آسیب به خود فرد یا اطرافیان باشد نیاز به انجام تست خواب (پلی سومنوگرافی)، نوار مغزی، ام آر آی مغزی،... است.

درمان شامل اطمینان بخشی، ایمن سازی محیط خواب، رعایت بهداشت خواب، روان درمانی و داروها می باشد.

برای تشخیص و درمان پاراسومنیا ( خواب پریشی) به فوق تخصص اختلالات خواب مراجعه کنید.